Odpowiedzialność Podmiotów Zbiorowych – Projekt Ustawy oraz przeciwdziałanie poprzez wdrożenie Systemu Zarządzania Antykorupcyjnego ISO 37001

Podmiotem zbiorowym w rozumieniu ustawy jest: osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną. Czyli do tego typu podmiotów można zaliczyć także spółkę kapitałowa w organizacji, podmiot w stanie likwidacji oraz przedsiębiorcę niebędącym osobą fizyczną, a także zagraniczną jednostkę organizacyjną, spółkę handlową utworzoną z udziałem Skarbu Państwa, z udziałem jednostki samorządu terytorialnego lub związku takich jednostek.

W projekcie ustawy zaproponowano koniec z wymogiem uzyskania prejudykatu. Zasadą dotychczasowego, nieskutecznego reżimu odpowiedzialności podmiotów zbiorowych był jej wtórny charakter, polegający na tym, iż wszczęcie postępowania przeciwko spółce dopuszczalne było dopiero po wydaniu prawomocnego wyroku, który przesądzał o odpowiedzialności osoby fizycznej np. członka zarządu, która czyn zabroniony faktycznie popełniła (prejudykat). Po wejściu w życie ustawy, postępowanie w zakresie odpowiedzialności organizacji będzie możliwe bez konieczności uzyskiwania wyroku rozstrzygnięcia odpowiedzialności bezpośredniego sprawcy przestępstwa. Zaproponowano w projekcie sankcje poprzez podwyższenie wysokości kary pieniężnej – na podstawie nowych przepisów sąd będzie miał możliwość orzec karę w wysokości od 30 000 zł do 30 000 000 zł, bez względu na wysokość przychodu. W skrajnych przypadkach sąd będzie mógł również orzec rozwiązanie podmiotu zbiorowego. Dodatkowo mogą zostać wprowadzone środki zapobiegawcze, takie jak zakaz promocji i reklamy prowadzonej działalności, zakaz zawierania umów określonego rodzaju, wstrzymanie wypłat dotacji lub subwencji, zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne lub prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju.

Projekt wprowadza również uregulowania w zakresie zasad ponoszenia odpowiedzialności w razie połączenia, podziału i przekształcenia podmiotu zbiorowego, co dotychczas nie było jednoznacznie określone przepisami. Jednocześnie można przyjąć, że tam gdzie nie ustalono w sposób zdecydowany korzyści jednostkowego Podmiotu, istnieje możliwość prowadzenia postępowania i ukarania wszystkich podmiotów połączonych i powołanych do prowadzenia działalności łącznej lub zależnej.

Odpowiedzialność karna podmiotu zbiorowego przekłada się na odpowiedzialność indywidualną członków organów z art. 296 Kodeksu karnego. Jeżeli sankcja dla podmiotu będzie na poziomie 30tyś-15 mln zł, to oznacza, że podmiotowi została wyrządzona szkoda, zatem będzie podstawa postawienia zarzutów przestępstwa niegospodarności, gdzie szkoda na poziomie 200tys. zł jest już tzw. znacznej wartości.

Zgodnie z przepisami ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, podmiot ponosi również odpowiedzialność, jeżeli wewnętrzne struktury nie zapewniały uniknięcia popełnienia przestępstwa przez jego pracowników. Wdrożenie systemu antykorupcyjnego oraz potwierdzenie jego funkcjonalności poprzez jego certyfikowanie zdecydowanie odsuwa zarzut niedochowania należytej staranności.

W celu zminimalizowania ryzyka poniesienia odpowiedzialności przez podmiot zbiorowy wynikający z działania osoby zarządcy lub pracownika a w konsekwencji nałożenia na podmiot surowych sankcji, niezbędne jest podjęcie co najmniej następujących kroków:

• określenie zasad postępowania w wypadku nieprawidłowości i zakresu odpowiedzialności organów oraz innych osób uprawnionych do działania w imieniu lub interesie organizacji lub pracowników podmiotu zbiorowego;
• wskazanie organu nadzorującego przestrzeganie prawa;
• zapewnienie ochrony zarządcy i pracownikom, w tym opracowanie i wdrożenie procedur wzakresie informowania onieprawidłowościach oraz wyjaśniania zgłaszanych informacji i usuwania nieprawidłowości oraz naruszeń;
• opracowanie i wdrożenie odpowiednich rozwiązań w zakresie dochowywania należytej staranności w organizacji działalności i nadzoru nad działalnością.

Podsumowując, istnieje możliwość przeciwdziałania skutkom ustawy, poprzez zintegrowanie działań w procesie prawidłowego wdrożenia Systemu Zarządzania Antykorupcyjnego według normy ISO 37001