Przepływy produktów z B+R

Zmiany zachodzące w ostatnich dziesięcioleciach u głównych importerów sześciu produktów pośrednich w działalności gospodarczej o wysokim i średnim natężeniu działalności badawczo-rozwojowej ukazują sposób, w jaki gospodarki stają się coraz bardziej wzajemnie powiązane w globalnych łańcuchach wartości.

Na początku XXI wieku Stany Zjednoczone były największym importerem produktów pośrednich w działalności gospodarczej o wysokim i średnim natężeniu B+R, a Japonia była ich głównym dostawcą.

Dwadzieścia lat później Chiny stały się największym importerem (i eksporterem) tych półproduktów. Chiny są również głównym dostawcą dla sąsiednich gospodarek, takich jak Japonia, Korea i Chińskie Tajpej, oraz drugim co do wielkości dostawcą dla Stanów Zjednoczonych, po Meksyku. Te wzajemne zależności sprawiają, że potencjalne rozdzielenie między Chinami a krajami OECD byłoby bardzo destrukcyjne i kosztowne.

Wzrost i integracja Chin z gospodarką światową przyczyniły się do coraz większego wykorzystywania przez firmy produkcyjne w krajach OECD Chin jako źródła zaawansowanych technologii i platformy montażu końcowego. To spowodowało wzrastającą wzajemną zależność technologiczną między gospodarkami Chin a krajami OECD, zwłaszcza w obszarze półprzewodników, ale wywołało także obawy dotyczące słabych punktów w łańcuchu dostaw dla technologii krytycznych. Równocześnie Chiny zdobyły coraz bardziej zaawansowane zdolności technologiczne i są już liderem rynku w niektórych dziedzinach, takich jak 5G, oraz wyprzedzają innych w obszarach takich jak sztuczna inteligencja, drony i inne technologie o potencjalnym zastosowaniu wojskowym (Goodman i Robert, 2021). Te zmiany wywołały obawy dotyczące bezpieczeństwa narodowego w krajach OECD, co spowodowało narastającą "sekurytyzację" przepływu zaawansowanych technologii. Świadczy o tym coraz częstsze stosowanie barier w bezpośrednim dostępie do rynku, takich jak listy negatywne, kontrole eksportu i surowsza kontrola bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ), a także pośrednie bariery, takie jak krajowe normy. Gospodarki krajów OECD rozważają również możliwość dywersyfikacji łańcuchów dostaw w celu zwiększenia ich odporności i zmniejszenia podatności na zakłócenia i wstrząsy. W rezultacie może dojść do zwiększenia globalnych zdolności produkcyjnych w kluczowych sektorach, aby zapewnić niezawodne i zrównoważone źródła materiałów, półproduktów i wyrobów gotowych, a także do wzmocnienia infrastruktury logistycznej (Departament Stanu USA, 2022).

To, czy te nowe rozwiązania okażą się równie skuteczne jak obecne, pozostaje kwestią otwartą. Jednakże, mogą one być świadkami powstania odrębnych ekosystemów technologicznych w Chinach i liberalnych gospodarkach rynkowych, które są oddzielone od siebie (Europejska Izba Handlowa w Chinach i Mercator Institute for China Studies, 2021). Następstwem tego potencjalnego ponownego podziału świata na bloki, oddzielone barierami, jest prawdopodobne zmniejszenie korzyści wynikających z specjalizacji, ekonomii skali oraz rozpowszechniania informacji i know-how (OECD, 2022). Taki rozwój wywoła również konkurencję, która może osłabić przyszłą współpracę w obliczu globalnych wyzwań i może sygnalizować osłabienie koncepcji współzależności gospodarczej jako bastionu ochronnego przed przyszłymi konfliktami.